1877 թ. ապրիլի 12-ին Ռուսաստանը պատերազմ հայտարարեց Թուրքիային։ Ռազմական գործողությունները ընթանում էին և՛ Բալկաններում, և՛ Կովկասում։
Բալկաններում թուրքական 160.000-անոց բանակի դեմ ռուսները հանել էին 185.000 զինվոր՝ ցարի եղբայր Նիկոլայ Ռոմանովի հրամանատարությամբ։ 1878 թ. հունվարի 4-ին ռուսները մտան Սոֆիա, ապա գրավեցին Պլովդին ու Ադրիանապոլիսը ու մոտեցան Կ.Պոլսին։
Կովկասյան ռազմաճակատում ռուսական 70.000-անոց բանակը ցարի մյուս եղբայր Միխայիլ Ռոմանովի հրամանատարությամբ կռվում էին թուրքական 55.000-անոց բանակի դեմ։ 52.000-անոց Կովկասյան կորպուսը զեկավարում էր հայազգի գեներալ Լորիս Մելիքովը։ Ռուսները հաղթանակ էին տանում(Կովկասյան ռազմաճակատում)` գրավելով Բայազետը, Դիադինը, Ղարաքիլիսան, Ալաշկերտը և Արդահանը։
Մայիսի 20-ին ռուսները պաշարում են Կարսը, սակայն անհաջողության են մատնվում։ Թուրքերը փորձում են հետ գրավել Բայազետը և պաշարում են այն։
Տեղի կայազորը դիմում է ինքնապաշտպանության և փորձում իրենց պաշարման մասին տեղեկացնել գեներալ Տեր-Ղուկասովին, սակայն թուրքերը որսում են նամակատարներին և սպանում։ Միայն նրանցից մեկին` Սամսոն Տեր-Պողոսյանին է հաջողվում իմաց տալ ռուսական զորքերին պաշարման մասին։ Պատմական այս դրվագը իր գեղարվեստական արտացոլումն է գտել Րաֆֆու «Խենթը» պատմավեպում։
Ռուսները առաջանում են դեպի Կարս ու Էրզրում։
1877 թ. կրկին պաշարում է Կարսը և հետ գրավում այն։
1878 թ. փետրվարին գրավում են նաև Էրզրումը։
1878 թ. փետրվարի 19-ին Կ.Պոլսի մերձակա Սան-Ստեֆանո ծովափնյա ավանում կնքվում է հաշտության պայմանագիր, ըստ որի՝ Բալկանյան երկրները ստանում են անկախություն և ինքնավարություն։ Ռուսների է անցնում Բեսարաբիան, իսկ Կովկասում՝ Կարսը, Արդահանը, Բաթումը, Բայազետը և Ալաշկերտը։ Թուրքերը պարտավորվում են վճարել 310 մլն. ռուբլու ռազմատուգանք։ Պայմանագրի 16-րդ կետը վերաբերվում էր արևմտահայությանը։
Նշվում էր, որ հաշվի առնելով ռուսական զորքերի դուրսբերումը Հայաստանից կարող է առիթ տալ բախումների՝ Բարձր Դուռը պարտավորվում էր անհապաղ կենսագործել հայաբնակ մարզերի բարենորոգումներ։
25-րդ հոդվածում նշվում էր, որ Ռուսաստանը զորքերը դուրս կբերի գրաված տարածքներից միայն այն ժամանակ, երբ Բարձր Դուռը 6 ամսվա ընթացքում կիրականացներ այդ բարենորոգումները։
Եվրոպական պետությունները՝ Անգլիան և Ավստրո-Հունգարիան չհաշտվեցին Բալկաններում և Կովկասում ռուսական ազդեցության ուժեղացման հետ և ստիպեցին Բեռլինում հրավիրել միջազգային կոնգրես՝ պայմանագիրը վերանայելու համար։
Բեռլինի կոնգրեսը տեղի ունեցավ 1878 թ. հունիսին։ Մասնակից երկրներն էին Անգլիան, Ֆրանսիան, Գերմանիան, Ավստրո-Հունգարիան, Իտալիան, որոնք պաշտպանում էին Թուրքիային՝ ընդդեմ Ռուսաստանի։
16-րդ կետը կոնգրեսում դարձավ 61-րդը։ «Բարձրագույն Դուռը» պարտավորվում է առանց հապաղման իրագործել հայաբնակ մարզերում տեղական կարիքներից հարուցված բարենորոգումներ և ապահովել հայերի անվտանգությունը չերքեզներից և քրդերից։
Թուրքիան տերություններին կհաղորդի այն միջոցների մասին, որոնք ինքը ձեռք էր առել այդ նպատակներն իրականացնելու համար։ Իսկ տերությունները կհսկեն կիրառմանը։ Հայկական պատվիրակությանը՝ Մկրտիչ Խրիմյանի զեկավարությամբ, թույլ չտվեցին մասնակցել հայկական հարցի քննարկմանը